Jan Grashuis: Man met een missie

Herinneringen van zijn dochter Tinneke 

“Ik ben het jongste kind in het gezin en groeide op in de villa op landgoed De Schothorst. Wat een heerlijke plek om op te groeien: volop ruimte, vrijheid en natuur. Er was altijd iets leuks te doen,” blikt Tinneke terug met een brede glimlach. De kinderen van de medewerkers hebben ook warme herinneringen aan die tijd. Tijdens de reünie van de Schothorst-‘familie’ delen ze hun verhalen, zoals de ritjes met de ponywagen die Jan Grashuis voor de kleinkinderen had geregeld.

Harde werker
“Mijn vader was echt een hardwerkende man. Hij gaf duizenden lezingen en cursussen aan boeren door het hele land. Hij bleef nooit ergens slapen en reed altijd weer terug naar huis. Mijn moeder zorgde ervoor dat iemand met hem meereed, zodat hij veilig thuis kwam. Maar zelfs na zo’n lange dag maakte hij altijd nog een rondje langs de stallen voordat hij naar bed ging.”

Toen Tinneke naar schoolfeesten in Amersfoort ging, werd ze altijd om half elf weer opgehaald door haar vader. “Er was een jongen die wel eens aanbood om mij na zo’n feest naar huis te brengen. Mijn vader zei dan: ‘Kom maar op de achterbank zitten, dan mag je mee en daarna kun je weer teruglopen’. Die jongens haakten natuurlijk af.”

Tinneke ging ook vaak met haar vader mee naar lezingen. “Dat vond ik soms een beetje ongemakkelijk, vooral als hij voor een zaal met 500 boeren begon met ‘Mevrouw, mijne heren…’. Dan draaiden al die boeren hun hoofd om, om te zien wie die ‘mevrouw’ was.”

Ondanks zijn lange werkdagen heeft Tinneke haar vader nooit als afwezig ervaren: “Hij had een werkkamer in ons woongedeelte van de Schothorst-villa, zodat zijn kinderen en later zijn kleinkinderen altijd bij hem konden binnenlopen en op zijn kamer konden spelen terwijl hij aan het werk was.” Ook voor zijn medewerkers stond de deur altijd open, hoewel je hem met lastige vragen beter pas kon benaderen nadat hij zijn eerste ochtendkoffie met sigaar had genoten, herinnert Tinneke zich. “Na zo’n gesprek met mijn vader gingen de medewerkers vaak nog even een kopje koffie drinken met mijn moeder Gerda, voor de gezelligheid en om bij te praten.”

Jan Grashuis nam zijn werk voor De Schothorst heel serieus en voelde zich verantwoordelijk voor alles wat er gebeurde op het instituut. “Om zijn hoofd leeg te maken en over vraagstukken na te denken, ging mijn vader graag gras maaien met de zeis. Als we hem daarmee bezig zagen, wisten we dat hij ergens mee worstelde,” vertelt Tinneke met een knipoog.

Man met een missie
Grashuis had een groot verantwoordelijkheidsgevoel, voor zijn mensen, zijn werk en de wereld om hem heen. Hij had diep respect voor zijn promotor, professor Sjollema, die lange tijd als adviseur aan De Schothorst was verbonden. Veel boerenzoons uit de Achterhoek kwamen naar De Schothorst. Het ouderlijk bedrijf ging meestal over op de oudste zoon en Grashuis voelde zich verantwoordelijk voor het welzijn van ook de tweede zoon van ‘zijn’ boeren.

Ook de heer Regelink, die in Zelhem verantwoordelijk was voor de voederproeven, verhuisde met Grashuis mee naar De Schothorst. Regelink reed vaak met zijn baas mee naar lezingen en paste ’s avonds ook wel eens op Tinneke. “Regelink was een wijs man, niet hoog opgeleid, maar een belangrijke gesprekspartner voor mijn vader en mijn moeder. Als mijn moeder zich wel eens zorgen maakte over het harde werken van mijn vader, zei Regelink: ‘Ach deerntje, je maakt van een eik nooit een den’. Met andere woorden: die gedrevenheid zit erin en krijg je er niet uit.”

“Boeren vooruit helpen was de missie van mijn vader en zijn scherpe blik was ongeëvenaard,” vertelt Tinneke met trots. “Het vertrouwen van de boeren beschouwde hij als een kostbaar bezit en daar wilde hij altijd zorgvuldig mee omgaan. Onafhankelijk werken voor de boerenstand was voor hem essentieel. Daarom heeft hij zijn hele leven functies afgewezen die zijn onafhankelijkheid zouden kunnen bedreigen. ‘Verkoop nooit je vrijheid voor geld’, was zijn motto.”

Het is duidelijk dat Jan Grashuis een enorme rol heeft gespeeld in de ontwikkeling en professionalisering van de veevoeding in Nederland. Maar dat is nog niet alles: Grashuis koesterde normen en waarden die nog steeds de kern vormen van Schothorst Feed Research: Onafhankelijkheid, transparantie, wetenschappelijke onderbouwing, aandacht voor mensen (boeren en medewerkers) en maatschappelijke betrokkenheid.

Wie was Jan Grashuis?

Jan Grashuis was de oprichter en eerste directeur van De Schothorst. Als dierenarts in Zelhem bouwde hij zijn praktijk uit tot de grootste van Nederland. Tijdens zijn werk zag hij veel gebreksziekten bij het vee, vaak veroorzaakt door voedingstekorten. Toen hij in Utrecht studeerde, was er nog weinig aandacht voor voedingsleer, wat hem aanzette om in Zelhem voeronderzoek te doen en boeren te adviseren over verbeteringen.

In 1932 promoveerde Grashuis cum laude bij professor Sjollema met zijn proefschrift over de tekortkomingen van meelrantsoenen voor mestvarkens en de bijbehorende ziekteverschijnselen. In die tijd waren varkensvoeders vooral gebaseerd op beschikbare grondstoffen, zonder rekening te houden met de specifieke behoeften van de dieren. Er waren grote verschillen in voersamenstellingen tussen verschillende delen van Nederland.

Grashuis’ passie voor veevoeding en zijn inzet om de kennis hierover te vergroten leidde in 1934 tot de oprichting van de CLO-controle (CLO staat voor Centrale Landbouw Organisaties). Hiermee legde Jan Grashuis de basis voor het huidige Schothorst Feed Research. In 1935 werd hij directeur van de CLO-controle en verhuisde het gezin Grashuis naar Arnhem. De Proefmesterij Zelhem werd ondergebracht bij de Commissie van Beheer CLO-controle, maar Grashuis wilde meer mogelijkheden voor voedingsonderzoek.

In 1938 kwam het landgoed De Schothorst beschikbaar en daar werd het Instituut voor Moderne Veevoeding De Schothorst opgericht. Grashuis verhuisde met zijn vrouw en kinderen naar het landgoed en werd de directeur van dit gloednieuwe onderzoeksinstituut.